Maruni mektebine Osmanlı yardımı

Maruni mektebine Osmanlı yardımı

Osmanlı Devleti'nin gayri müslim tebaaya olan hoşgörülü yaklaşımı çok bilinen bir husustur ve buna dair sayısız örnek mevcuttur. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Meclis-i Mahsus İradeleri 5242 numarada tesbit ettiğimiz bir belgede bu hoşgörünün değişik ve Çarpıcı bir misâli ile karşılaşıyoruz.

Konumuz Marunilerle ilgili. Bilindiği üzere Maruniler daha çok Lübnan'da yerleşik olup, Suriye âyin usulüne bağlı bir Katolik mezhebinin mensuplarıdır. İşle bu Maruniler, 1891 yılında patriklerinin Önderliğinde Roma'da bir mektep yaptırmak isterler. Mektebin yapılış amacı Maruni din adamı yetiştirmektir.

Şimdi konu ile ilgili belgemize dönelim. Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı 18 Şevval 1308 - 22 Mayıs 1891 tarihinde Sadarete bir yazı göndermiştir. Bu yazıda Özetle şöyle denmektedir: "Maruni Patriği Yuhanna Efendi'nin beyanına göre, Roma'da, Osmanlı müessesesi sayılmak üzere Maruni din adamları yetiştirecek bir mektep İnşaa edilmek İstenmektedir. Mektebin inşaası İçin Papa 300 bin franklık bir yardımda bulunmuştur. Bu para mektep için yetersiz kaldığından, Maruniler Katoliklerin geleneksel hamisi Fransa'dan yardım talep etmişlerdir. Fakat Fransa, beklenenin ve ötedenberi uyguladığı Ortadoğu Katoliklerine sahip çıkma politikasının aksine, hiç bir yardımda bulunmamıştır. Bu durum karşısında Fransa'ya büyük bir kızgınlık duyan Patrik, Osmanlı Devleti'ne sığınıp ondan yardım alma arayışı içine girmiştir. Öncelikle de Lübnan'da açılan kampanyada 6 bin franklık bağış toplanmıştır." 

Roma'da yapılacak Maruni Mektebine Osmanlı Devleti'nin on bin Frank yardım yapmasının uygun olacağını beyan eden Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığının yazısı. BOA. İMM, No: 5242 Lef3

Hiçbir kompleks duymadan

Bu bilgileri İstanbul'a ulaştıran Cebell-i Lübnan Mutasarrıflığı, 2 Zilhicce 1308 - 9 Temmuz 1891 tarihli yazısında konuya yeniden değinmiştir. Buna göre; Roma'da açılacak mektebin Maruni papazlarının yetişmelerine hizmet edeceği vurgulanarak, yabancı bir ülkede Osmanlı himayesinde bulunan bir mektepte Maruni din adamlarının İlim tahsil etmelerinin gelecekte bir takım faydalar sağlayacağı İfade edilmiştir. Mutasarrıflıktan gelen yazının bundan sonraki bölümünde, Fransa'dan yüz çevirerek Osmanlı Devleti'nden yardım talep eden Maruni patriğinin bu isteğine karşılık olarak, mektep inşaatında kullanılmak üzere 10 bin franklık bir yardım yapılmasının uygun olacağı beyan edilmiştir.

Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığının bu iki yazısı 27 Zilhicce 1308 - 3 Ağustos 1891 tarihinde Osmanlı hükümetince değerlendirilmiş ve Maruni mektebinin inşaatı için 10 bin frank verilmesi kararlaştırılmıştır.

Hükümetin bu karan Sadrâzam Kâmil Paşa tarafından Sultan II. Abdülhamid'e sunulmuş ve Padişahın 28 Zilhicce 1308 - 4 Ağustos 1891 tarihli onayı ile yardım gerçekleştirilmiştir.

Osmanlının hoşgörü sınırlan bugün bizim bildiğimiz sahanın hayli dışına taşmaktadır. Bu müsamahalı bakışı zaman zaman yabancılar da itiraf ediyorlar. Oysa bu konuda asıl kaynak bizim elimizdedir. Arşiv belgeleri birçok konuda olduğu gibi, bu hususta da rehberlik etmektedir. Osmanlının Maruni Mektebine yaptığı yardım oldukça ilgi çekicidir.

Görüldüğü üzere, Ortadoğu'daki Hıristiyan unsurları himaye gerekçesiyle yıllardır onları istismar ve çıkarlarına alet eden Fransa, gerektiğinde çok ince hesaplarla hareket edip onları yüz üstü bırakabilmektedir. Buna karşılık Osmanlı Devleti, papaz yetiştirecek bir mektebe hiç bir kompleks duymadan yardım etmektedir. Osmanlı Devleti'nin icraatlarından alacağımız çok ders var...        

Mektebe on bin Frank yardım yapılmasına dair Suttan II. Abdülbamid'in irade i şahanesi BOA, İMM, No: 5242

Ve yardımın tahakkukunu öngören hükümet kararı. BOA, İMM, No: 5242 Lef 1

Roma'da yapılacak Marunı Mektebine Fransızların yardım etmediğine dair Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığının yazısı. BOA, İMM, No 5242 lef2

Doç. Dr. Vahdettin Engin

Marmara Ü. A. Eğt. Fak. Öğretim Üyesi

Tarih ve Düşünce dergisi  

Kasım 1999