Sultan İkinci Abdülhamid Han'ın hizmet ve eserleri

Sultan İkinci Abdülhamid Han'ın hizmet ve eserleri

Sultan İkinci Abdülhamid Han'ın memlekete pek çok ve pek büyük iyilikleri vardır. Eserleri ve kurduğu müesseseler hakkında ciltlerle eserler yazılabilir. En büyük hizmetleri maârif -eğitim- sâhasındadır: Memleketin kültür seviyesini yükselten, Sultan Abdülhamid'dir.

Mülkiye mektebinin derecesi yükseltilmiş, Edebiyat, Fen, Hukuk Fakülteleri açılmış, Sanayi -i-Nefîse Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi), Hendese-i-Mülkiyye (Yüksek Mühendis Okulu), Dârü'l-Muallimîn-i Âliye (Yüksek Öğretmen Okulu), Mâliye Mektebi, Ticaret Mektebi ve Halkalı Zirâat Mektebi, Orman ve Maâdin (Madenler) Mektebi, Dilsiz ve A'mâ Mektepleri gibi müesseseler kurulmuştur.

Bunlardan başka bilhassa ilk ve orta tahsilin ilk müessisi Sultan Abdülhamid'dir: Bütün vilâyetlerin çoğunda i'dâdîler (liseler) açtırıp bunlar için husûsî binalar yaptırmış, kazalarda rüşdiyeler (orta mektepler) kurdurmuştur. Yalnız İstanbul'da açtırdığı liselerin sayısı altıdır. "İbtidâi" denilen ilk mektepleri köylere kadar götüren de odur.

Kurdurduğu kültür müesseseleriyle binalarının en mühimleri Müze-i Hümâyun (Eski Eserler Müzesi), Askerî Müze, Bâyezid Umumî Kütüphanesi, Yıldız Kütüphanesi ve Haydarpaşa Tıbbiye'sidir. Kendi kesesinden yaptırdığı Şişli Etfâl Hastahânesiyle tesis masrafını kısmen Ödediği Dârü'l-aceze, Yeni Postahâne, Çemberlitaş'da sonradan Maârif Nezâretine tahsis edilen Darülfünun binası ve bilhassa İstanbul'u susuzluktan kurtaran Hamidiye suyu hep onun eserleridir.

Bütün memlekette ticaret, zirâat ve sanayi odaları ve ilk defa olarak tahriri nüfus (nüfus kayıt) teşkilâtı kurulmuş, Anadolu ve Rumeli demiryollarının büyük bir kısmı o zaman ikmâl edilmiş ve Şam'dan Medîne'ye kadar muazzam Hicaz Demiryolu yapılıp işletilmiştir. Hicaz ve Basra telgraf hatları uzatılmış, yolsuz Anadolu'da bir şose şebekesi vücuda getirilmiş, Zirâat bankaları kurulmuş, muhtelif şehirlerde atlı ve elektrikli tramvaylar ve muntazam rıhtımlar yapılmış, Feshâne ve Hereke fabrikaları genişletilmiş ve Yıldız Çini fabrikası açılmıştır.